Sobolowy płaszcz kosztował ćwierć miliona. Kupujący przymierzał go przed lustrem, obracając się raz w jedną, raz w drugą stronę, a sprzedawca cierpliwie czekał na decyzję. Ludzie przechodzili obok szklanej gabloty elitarnego salonu „Northern Star”, wielu zatrzymywało się, oczarowanych luksusowymi futrami.

„Wezmę to” – powiedziała w końcu kobieta w średnim wieku. „Przelej pieniądze”.

Antonina Pietrowna – tak ją teraz wszyscy nazywali – skinęła głową administratorowi i poszła do swojego biura na drugim piętrze. Dziesięć lat temu nie mogła sobie nawet wyobrazić, że zostanie właścicielką sieci salonów futrzarskich w trzech miastach. Wtedy, dziesięć lat temu, trzęsła się ze strachu w kącie mieszkania, słuchając krzyku męża.

Dziesięć lat temu – Moja matka będzie mieszkać z nami, czy tego chcesz, czy nie! – Jarosław uderzył pięścią w stół tak mocno, że kubki podskoczyły. – I nie ma co więcej gadać!

Tonia skinęła tylko głową, jak zawsze. Nie było sensu kłócić się z Jarosławem – i tak robił po swojemu. A Liliya Maksimowna już niosła walizki do sypialni.

• Synku mój drogi, gdzie będę spała? – zapytała teściowa słodkim głosem, rozglądając się po dwupokojowym mieszkaniu. – Tonia rozsiądzie się wygodnie na kanapie, prawda, kochanie? – Jarosław nawet nie spojrzał na żonę.

Lilia Maksimowna uśmiechnęła się z zadowoleniem. W jej oczach zatańczyły zwycięskie iskierki. Od dawna marzyła o tym, żeby wyrzucić tę „dziewczynę” z życia syna. Czy to naprawdę takie proste?

Kira, siostra Jarosława, pojawiła się następnego dnia z wielką torbą zakupów.

• Toneczko, kochanie – od razu wzięła się do roboty – mama mówi, że nie umiesz gotować. Nauczę cię. Tak się robi kotlety… I ruszyła. Lilia Maksimowna dowodziła paradą: „Toniu, czemu obiad nie jest gotowy?”, „Toniu, podłoga nie jest umyta!”, „Toniu, koszule Jarosława nie są umyte!”. A Kira wtórowała mamie: „Właśnie, Toniu, musisz być gospodynią domową!”.

Jarosław milczał. Wrócił z pracy, zjadł w milczeniu kolację i położył się spać sam w łóżku małżeńskim. Tonia zwinęła się w kłębek na sofie i płakała w poduszkę.

Miesiące zamieniły się w nieustający koszmar. Lilia Maksimowna znalazła nowe sposoby, by upokorzyć synową. Kazała jej prać bieliznę ręcznie, potem zażądała codziennej zmiany pościeli, a potem poskarżyła się Jarosławowi, że Tonia nie sprząta dobrze.

„Może powinienem zatrudnić gosposię?” – zasugerował Jarosław pewnego wieczoru przy kolacji.

• Dlaczego? – zdziwiła się matka. – Masz żonę.

Tonya wstała od stołu i wyszła. W łazience długo patrzyła na swoje odbicie. Zapadnięta twarz, matowe oczy, dłonie zrogowaciałe od niekończącego się sprzątania i gotowania. „Co mi się stało?” – pomyślała.

Pewnego dnia, gdy nikogo nie było w domu, odwiedziła ją przyjaciółka Viki.

• Tonya, jesteś chora? Wyglądasz okropnie! – Spojrzała na przyjaciółkę z troską. – Co oni ci robią?

„Nic specjalnego” – odpowiedziała cicho Tonya. „Po prostu… teraz wszyscy mieszkamy razem”.

„To nie jest życie!” – wybuchnęła Vika. „To kpina! Musisz stąd wyjść!”

• Dokąd? – Tonia usiadła na sofie, tej samej, która stała się jej łóżkiem. – Nie mam nic. Jarosław kontroluje wszystkie pieniądze.
• Tonya, posłuchaj mnie – Vika usiadła obok niej i wzięła przyjaciółkę za ręce. – Mam przyjaciółkę na północy, w Workucie. Szukają tam dobrej krawcowej do pracowni. Umiesz szyć! – Trochę…
• Dosyć! Dam ci kasę na drogę. Uciekaj stąd, zanim kompletnie zwariujesz!

Tonia długo się zastanawiała. Każdego dnia wracała myślami do słów Viki. Tymczasem życie stawało się coraz bardziej nieznośne. Lilia Maksimowna zaprosiła przyjaciółki na herbatę i zmusiła Tonię, by im usługiwała jak pokojówka.

„Poznajcie żonę mojego syna” – przedstawiła Tonyę gościom. „To kiepska gospodyni, ale cóż poradzić…”

Przyjaciółki teściowej ze współczuciem cmokały językami i patrzyły na Tonyę z politowaniem. A Kira dodała:

• Tak, mój brat miał pecha z żoną. Ale to nic, wychowujemy ją!

I śmiali się. Śmiali się z jej bólu, z jej upokorzenia.

Decyzja zapadła nagle. Jarosław wyjechał w tygodniową podróż służbową. Lilia Maksimowna i Kira pojechały odwiedzić dalekich krewnych na urodziny. Tonia została sama.

Wyjęła starą torbę i spakowała najpotrzebniejsze rzeczy. Dokumenty, trochę pieniędzy, które udało jej się zaoszczędzić na zakupach spożywczych, ciepłą kurtkę. Serce waliło jej tak głośno, że zdawało się, że słychać je w całym mieszkaniu.

„Nie mogę już tego robić” – powtarzała sobie, wychodząc z domu. „Nie mogę, nie będę”.

Podróż pociągiem do Workuty trwała dwa dni. Tonia siedziała przy oknie i obserwowała zmieniające się krajobrazy za szybą. Najpierw znajome pola i lasy strefy centralnej, potem coraz surowsze, północne widoki. Z każdym kilometrem czuła, jak coś się w niej zmienia. Strach ustępował, ustępując miejsca… czemu? Nadziei? Determinacji?

W Workucie spotkała ją przyjaciółka Viki, Zofia Iwanowna, starsza, ale energiczna kobieta.

„Więc krawcowa?” Spojrzała na Tonyę oceniająco. „Zobaczmy, co potrafisz”.

Pracownia była mała, ale przytulna. Pachniało tkaniną i olejem maszynowym. Tonya usiadła przy maszynie do szycia i… poczuła się, jakby wróciła do domu. Jej dłonie same znajdowały odpowiednie ruchy, igła posłusznie sunęła po materiale.

„Nieźle” – skinęła głową Zofia Iwanowna. „Ale wciąż masz się wiele nauczyć. Zwłaszcza jeśli chcesz pracować z futrami. Futrami? Tonia nawet o tym nie pomyślała. Ale północne miasto żyło z futer. Tutaj wszyscy nosili futra, kożuchy, futrzane czapki i rękawiczki. To była konieczność, a nie luksus.

Pierwsze miesiące były trudne. Tonya wynajmowała malutki pokój w mieszkaniu komunalnym, jadła głównie chleb i ziemniaki, ale… była wolna. Nikt na nią nie krzyczał, nie kazał jej myć podłóg trzy razy dziennie ani nie upokarzał jej przy obcych.

I ona też się uczyła. Łapczywie, z zachwytem opanowywała tajniki pracy z futrami. Jak wybierać skóry, jak je ciąć, jak szyć, żeby szew był niewidoczny. Jej dłonie szybko przyzwyczaiły się do nowej pracy, a oko rozwinęło się, ucząc dostrzegać piękno w każdej skórze.

Pół roku później Jarosław ją odnalazł.

Tonya wracała z pracy, gdy zobaczyła znajomą postać przy wejściu do domu. Serce jej zamarło, nogi same zwolniły. Chciała się odwrócić i uciec, ale dokąd?

– Nareszcie! – Jarosław szybko podszedł do niej. – Wiesz, jak długo cię szukałem? Jaką hańbę mi przyniosłeś? Wyglądał na zmęczonego i wściekłego. W jego oczach zatańczyły znajome iskry wściekłości.

„Przygotuj się, jedziemy do domu” – powiedział krótko. „Mama jest kompletnie wyczerpana bez ciebie. W domu panuje bałagan, nie ma komu gotować…”

„Nie” – odpowiedziała cicho Tonya.

• Co? – Jarosław nie usłyszał.

„Nie” – powtórzyła głośniej. „Nie idę”.

• Zwariowałaś? – Złapał ją za rękę. – Jesteś moją żoną! Twoje miejsce jest w domu!

„Moje miejsce jest tam, gdzie czuję się dobrze” – Tonya ostrożnie uwolniła rękę. „Ale w domu czułam się źle”.

Jarosław spojrzał na nią ze zdumieniem. Ta kobieta wcale nie przypominała cichej, udręczonej Toni, którą była wcześniej. Stała prosto, mówiła spokojnie, ale stanowczo. W jej oczach pojawiło się coś nowego – pewność siebie?

„Mama powiedziała, że jeśli nie wrócisz, złoży pozew o rozwód w twoim imieniu” – spróbował innej taktyki. „Zostaniesz z niczym”. „Dobrze” – odpowiedziała po prostu Tonya. „Zgadzam się”.

Krzyczał, groził i błagał jeszcze pół godziny. Ale Tonya milczała. A potem po prostu weszła do domu, zostawiając go samego na ulicy.

Następnego dnia złożyła podanie o kolejną pracę w sąsiednim mieście. Tydzień później przeprowadziła się jeszcze dalej na północ, do Norylska.

Tam wszystko zaczęło się od nowa. Nowe studio, nowe umiejętności, nowe znajomości. Tonya nie tylko szyła – ona tworzyła. Jej dłonie zdawały się mieć własną wolę, a oko nauczyło się dostrzegać ukryte piękno w każdym kawałku futra.

Siemion pojawił się w jej życiu dwa lata później. Przyniósł do pracowni stary kożuch ojca, żeby poprawić rękaw.

„Szkoda to wyrzucić” – wyjaśnił nieśmiało. „Tata spędził w tym pół życia”.

Tonya wzięła kożuch w dłonie i pogłaskała go po znoszonym futrze. W tym czymś była historia, pamięć, miłość.

„Nie tylko to naprawię” – powiedziała. „Wyremontuję to, żeby było jak nowe”.

Siemion okazał się geologiem. Często przychodził do pracowni.

„Masz złote ręce” – powiedział, patrząc na jej dzieło. „Jesteś czarodziejką”.

Tonya się roześmiała. Nie słyszała komplementów od dawna. A jeszcze dłużej nie słyszała ich od mężczyzny, który mówił szczerze, bez żadnych ukrytych intencji.

Pobrali się rok później. Cicho, bez hucznych uroczystości. Tylko Vika przyjechała z rodzinnego miasta, żeby pogratulować przyjaciółce.

„Stałaś się zupełnie inna” – zdziwiła się, patrząc na Tonyę. „Taka piękna, taka pewna siebie…” „Nikt mnie tu nie upokarza” – odpowiedziała po prostu Tonya. „Tutaj mogę być sobą”.

W tym czasie była już znana w mieście. Klienci z innych okolic zgłaszali się do niej – plotka o rzemieślniczce, która czyniła cuda z futer, szybko się rozeszła. Rok później Tonya otworzyła własną pracownię.

Wszystko szło dobrze. Bardzo dobrze. Najpierw jedno studio, potem drugie, trzecie. Tonya nie tylko szyła – tworzyła dzieła sztuki. Bogate kobiety ze stolicy kupowały jej futra, jej nazwisko stało się marką.

Pięć lat później miała już małą sieć salonów futrzarskich. „Gwiazda Północy” – tak nazwała swój biznes. I gwiazda rzeczywiście zabłysła.

A trzy lata później jeden z salonów otworzył się w jej rodzinnym mieście. Tonya celowo wybrała lokal w centrum, na najdroższej ulicy. Gdzie każdy, kto ją znał, na pewno go zobaczy.

Lilia Maksimowna dowiedziała się pierwsza. Kira powiedziała jej, łapiąc oddech i unosząc ręce:

• Mamo, wyobrażasz sobie? Ta Tonya! Ma teraz sklepy z futrami! Stała się bogata!

„To niemożliwe” – Liliya Maksimowna zbladła. „Ona była nikim! Szarą myszą!”

– Nie! – Kira machnęła ręką na lokalną gazetę, w której ukazał się artykuł o odnoszącej sukcesy bizneswoman Antoninie Pietrownie. – Patrzcie, zdjęcie! To ona! Na zdjęciu widać elegancką kobietę w drogim futrze, z pewnym siebie uśmiechem i inteligentnymi oczami. I tak, to była Tonia. Ale zupełnie inna.

Jarosław długo nie mógł w to uwierzyć. Poszedł nawet do salonu i spojrzał z daleka. Tak, to była ona. Jego była żona, która kiedyś drżała od jego krzyku.

„Ona nas zhańbiła!” – ubolewała Liliya Maksimowna. „Co ludzie pomyślą? Zostawiła takiego męża, a teraz patrzcie, jaka jest bogata!”

„Może do nas wróci?” – zasugerowała nieśmiało Kira. „Jeśli poprosimy…”

Ale Tonya nie zamierzała wracać. Była szczęśliwa z Siemionem, który kochał ją taką, jaka była. Który nigdy jej nie krzyczał, nie upokarzał ani nie zmuszał do obsługiwania kogokolwiek.

Czasami, przejeżdżając obok salonu w rodzinnym mieście, widywała znajome postacie w oknie. Jarosławę, Liliję Maksimowną, Kirę. Patrzyły na luksusowe futra z zazdrością i gniewem.

I Tonya ruszyła dalej, ku nowym wydarzeniom, nowym planom. Miała teraz salony w siedmiu miastach, dziesiątki pracowników, setki wdzięcznych klientek. A co najważniejsze, miała wolność. Wolność bycia sobą, życia tak, jak chciała, kochania i bycia kochaną.

Gwiazda Polarna świeciła jasno. I Tonya wiedziała, że jej światło nigdy nie zgaśnie.

Minęło kolejne pięć lat, a Antonina Pietrowna stanęła w swoim nowym moskiewskim salonie, największym i najbardziej luksusowym ze wszystkich. Otwarcie miało nastąpić jutro, a ona osobiście sprawdziła każdy szczegół. Płaszcze z soboli, norek i lisów polarnych wisiały niczym dzieła sztuki. Każdy z nich był owocem jej wizji, jej kunsztu.

• Tonya! – znajomy głos sprawił, że się odwróciła.

Vika stała przy wejściu, ale nie była sama. Obok niej stała szczupła, starsza kobieta w tanim płaszczu. Tonya nie od razu rozpoznała Kirę.

• Możemy porozmawiać? – Vika wyglądała na zawstydzoną. – Naprawdę pytała…

Kira zrobiła krok naprzód, ściskając starą torebkę. Jej twarz była wychudzona, a oczy błagalne.

• Toneczko – głos drżał. – Wybacz mi. Wybacz nam wszystkim.

Tonya spojrzała na swoją byłą szwagierkę w milczeniu. Gdzie była ta arogancka, zła kobieta, która kiedyś uczyła ją „być kurą domową”?

– Jarosław… zaczął pić – kontynuowała Kira, spuszczając wzrok. – Po rozwodzie z tobą zapił się na śmierć. Stracił pracę. A jego matka… jest w szpitalu. Miała udar. – A ty czego chcesz? – zapytała spokojnie Tonia.

„Praca” – wydyszała Kira. „Jakakolwiek. Jestem gotowa do mycia podłóg, naczyń… Nie mam czym poczęstować mamy”.

W powietrzu zawisła cisza. Vika nerwowo przestępowała z nogi na nogę. Tonya milczała, patrząc z pogardą na kobietę, która kiedyś nazywała ją „Tonką”.

„Co powie Siemion?” – zapytała w końcu.

„Cokolwiek postanowisz” – odpowiedziała cicho Vika. „On zawsze cię wspiera”.

Tonya podeszła do gabloty i dotknęła futra z soboli. Miękkie, drogie, idealne. Jak daleko zaszła od dziewczyny, która trzęsła się z zimna na kanapie w dwupokojowym mieszkaniu…

„Potrzebujemy kogoś na stanowisko administratora w salonie” – powiedziała, nie odwracając się. „Pensja jest dobra. Ale będziesz musiała uczciwie pracować”. Kira szlochała:

• Dziękuję! Będę najlepszy…

„Zobaczymy” – Tonia zwróciła się do niej. „I pamiętaj, ty jesteś Kira Władimirowna, a ja Antonina Pietrowna. Żadnych „Toneczek”.

Otwarcie salonu było wielkim sukcesem. Przybyli klienci z całej Moskwy, dziennikarze i osoby z towarzystwa. Tonya przyjęła gratulacje, uśmiechnęła się i opowiedziała o nowych kolekcjach.

A w kącie holu, przy ladzie recepcyjnej, stała Kira, patrząc z podziwem na swoją byłą synową. Antonina Pietrowna była królową tego świata – pewna siebie, odnosząca sukcesy, otaczana szacunkiem.

„Mama by w to nie uwierzyła” – powiedziała cicho Kira do Viki, która podeszła do niej.

„Gdzie jest Jarosław?” zapytała Vika.

— Nie wiem. Gdzieś zniknął. Po tym, jak wszystko wypił, rzadko go widujemy.

W tym momencie do salonu wszedł Siemion – opalony, w drogim garniturze, z bukietem róż.

„To właśnie znaczy miłość!” wyszeptała Kira.

Później, po zamknięciu salonu, Tonia i Siemion wracali do domu zaśnieżoną ulicą.

„Postąpiłaś słusznie” – powiedział Siemion, mocniej przytulając żonę. „Dałaś jej szansę”.

• Może. Albo może po prostu zdałem sobie sprawę, że zemsta nie czyni cię szczęśliwszym.

„Jesteś mądra” – pocałował ją w skroń. „I piękna. I utalentowana”.

„I bogaty” – zaśmiała się Tonya.

„To też nie zaszkodzi” – zgodził się.

Dotarli do domu – dużego, przytulnego, gdzie czekało na nich ciepło i spokój. W przedpokoju wisiało to pierwsze futro, które Tonia uszyła w Norylsku – proste, ale z duszą. Nigdy go nie sprzedała, zachowała jako talizman.

„Pamiętasz, jak się poznaliśmy?” zapytała Tonya, zdejmując płaszcz.

• Oczywiście. Zamieniłeś stary kożuch taty w dzieło sztuki.

„A ja myślałem, że ten człowiek z północy wyjedzie i już nigdy nie wróci”.

— Nie wracać? Do kobiety o złotych dłoniach i dobrym sercu? — Siemion pokręcił głową. — Nie jestem głupi. Na dworze padał śnieg. Gdzieś w innym mieście Lilia Maksimowna leżała w szpitalu, dręczona świadomością tego, co straciła. Gdzieś pijany Jarosław błąkał się, wspominając żonę, której nie docenił. A tu, w ciepłym domu, dwie bratnie dusze snuły plany na jutro.

„Wiesz, o czym myślę?” – powiedziała Tonya, siadając obok męża na kanapie. „Chcę otworzyć szkołę szycia. Dla dziewcząt z ubogich rodzin. Żeby mogły nauczyć się rzemiosła i usamodzielnić się”.

„To świetny pomysł” – Siemion pogłaskał ją po włosach. „Przekażesz swoje umiejętności”.

— I doświadcz. Doświadcz, że wszystko można zmienić, jeśli się nie poddasz.

Siedzieli w milczeniu, słuchając huczącej zamieci za oknem. A Tonya rozmyślała o swojej drodze – od udręczonej, przestraszonej gospodyni domowej do odnoszącej sukcesy bizneswoman. Ile łez przelano, ile lęków pokonano, ile wysiłku włożono w to, by uwierzyć w siebie.

Ale przeszła już tę drogę. I teraz jej gwiazda – Gwiazda Polarna – świeciła nie tylko dla niej, ale i dla wszystkich tych kobiet, które wciąż siedziały w kącie swoich mieszkań, bojąc się zrobić krok ku wolności.

Jutro zacznie pracę nad nowym projektem. Jutro przyjdą do niej nowi uczniowie. A dziś po prostu cieszy się ciszą i ciepłem swojego domu, gdzie jest kochana taka, jaka jest.

Gwiazda Polarna zabłysła. A w jej blasku rozkwitły nowe losy, nowe nadzieje, nowe marzenia.